Indian Navy New Flag: छत्रपती शिवाजी महाराज राजमुद्रा (Indian Navy Flag History in Marathi) #indiannavynewflag
कोची येथे भारतीय विमानवाहू वाहक विक्रांतच्या कार्यनिर्वित होण्यापूर्वी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते भारतीय नौदलाच्या नवीन चिन्हाचे आवरण करण्यात आले.
- भारतीय नौदलाचे नविन चिन्ह नौदलाच्या सध्याच्या क्षमतेचे प्रतिनिधित्व करते.
- भारताच्या राष्ट्रपतींनी नौदल चिन्हाच्या नवीन डिझाईन सादर करण्यास मान्यता दिली आहे.
- भारतीय नौदलाची रचना जहाजे आणि आस्थापना नवीन नौदला झेंडा स्वीकारणार आहे.
Indian Navy New Flag: छत्रपती शिवाजी महाराज राजमुद्रा
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी शुक्रवारी कोची, केरळ येथे नवीन नौदलाच्या झेंड्याचे आवरण केलेले.
ब्रिटिश राज्यकर्त्यांनी स्वातंत्र्यपूर्वकाळात लावलेला ‘सेंट जॉर्ज’ नवीन भारतीय ध्वजातून काढून टाकण्यात आलेला आहे. वरच्या डाव्या भागांमध्ये राष्ट्रीय ध्वज (तिरंगा) आहे. जो भारताच्या सागरी शक्तीच्या राष्ट्रीय आत्म्याचे प्रतीक आहे.
झेंडाच्या उजव्या हाताच्या कोपऱ्यामध्ये भारतीय नौदलाच्या नवीन चिन्हांमध्ये देवनागरी लिपीमध्ये ‘सत्यमेव जयते’ हे राष्ट्रीय ब्रीद वाक्य कोरलेले आहे. भारतीय राष्ट्रीय चिन्ह अँकर आणि दलाचे ब्रीद वाक्य शा नो वरुण (Sham no Varuna) हे निळा अष्टकोनाच्या आत आहे.
अष्टकोण आठ दिशा दर्शवते जे सौभाग्य, अनंत काळ, नूतनीकरणाचे प्रतीक आहे आणि सर्व दिशांमधून सकारात्मक ऊर्जा वाढवते.
विशेष म्हणजे अष्ट कोणाची सुवर्ण सीमा “छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राजमुद्रेचा प्रतिनिधित्व करते.” सोळाव्या शतकातील महान मराठा योद्धा यांची स्वराज्य स्थापनेची दृष्टी त्यांच्या साम्राज्याच्या सीमा पलीकडे पसरली आणि सिंधुदुर्ग, जंजिरा सारख्या किल्ल्याद्वारे समुद्रावर वर्चस्व गाजवले.
Indian Navy Flag: Timeline
- 1879-1892 पर्यंत भारताच्या ताऱ्याचा निळा चिन्ह हर मॅजेस्टीज इंडियन मरीन (1879-1892) च्या नौदल चिन्ह म्हणून वापरला गेला.
- त्यानंतर ते रॉयल इंडियन मरीन (1892-1934) द्वारे वापरले गेले.
- त्यानंतर रॉयल इंडियन नेव्ही (1934-1950) मध्ये श्रेणीसुधारित करण्यात आले. रॉयल नेव्हीची पांढरी झलक 1928-1950 पासून रॉयल इंडियन मरीन आणि नंतर रॉयल इंडियन नेव्हीचे नौदल चिन्ह म्हणून वापरली गेली.
- 1928 मध्ये लढाऊ दल म्हणून रॉयल इंडियन मरीनच्या पुनर्गठनानंतर, व्हाईट एन्साइन – रॉयल नेव्हीचे नौदल चिन्ह स्वीकारले गेले.
- 11 नोव्हेंबर 1928 रोजी प्रथमच उठविण्यात आले.
रॉयल हा शब्द 26 जानेवारी 1950 रोजी रॉयल इंडियन नेव्हीमधून काढून टाकण्यात आला. ते भारतीय नौदल म्हणून ओळखले जाऊ लागले. स्वातंत्र्यापूर्वी ब्रिटीश ध्वज नौदल ध्वजाच्या वरच्या कोपऱ्यात असायचा. त्याऐवजी तिरंग्याला स्थान देण्यात आले. याशिवाय क्रॉसचे चिन्ह देखील होते. ध्वजातील क्रॉस हे सेंट जॉर्जचे प्रतीक होते.
भारतीय नौदलाचा ध्वज 2001 मध्ये दुसऱ्यांदा बदलण्यात आला. त्यावेळी पांढऱ्या ध्वजाच्या मध्यभागी असलेला जॉर्ज क्रॉस काढून नौदलाचा अँकर बदलण्यात आला होता. वरच्या डाव्या कोपर्‍यात तिरंगा अखंड ठेवला होता. नौदलाच्या ध्वजात बदल करण्याची प्रदीर्घ प्रलंबित मागणी होती, या बदलाची मूळ सूचना व्हाइस एडमिरल वीईसी बारबोजा यांच्याकडून आली होती.
2004 मध्ये ध्वज आणि चिन्ह पुन्हा बदलण्यात आले. रेड जॉर्ज क्रॉसचा पुन्हा ध्वजात समावेश करण्यात आला. तेव्हा निळ्या रंगामुळे ती खूण स्पष्टपणे दिसत नसल्याचे सांगण्यात आले. नवीन बदलामध्ये लाल जॉर्ज क्रॉसच्या मध्यभागी राष्ट्रीय चिन्ह अशोक स्तंभाचा समावेश करण्यात आला.
2014 मध्ये ते पुन्हा बदलले. त्यानंतर राष्ट्रचिन्हाच्या खाली देवनागरी भाषेत सत्यमेव जयते लिहिले गेले. आता त्यात पुन्हा बदल करण्यात आला आहे. पुन्हा एकदा ध्वजावरून रेड जॉर्ज क्रॉस (दोन लाल पट्टे) हटवण्यात आले आहेत. यासोबतच नौदलाच्या बोधचिन्हाचाही त्यात समावेश करण्यात आला आहे. राष्ट्रीय चिन्ह अशोक स्तंभाचा नव्या बोधचिन्हात समावेश करण्यात आला आहे. यात सिंह गर्जत असल्याचे चित्र आहे. शा नो वरुण: खाली लिहिले आहे. म्हणजे पाण्याची देवता वरुण आपल्यासाठी शुभ होवो.
खरे तर भारतीय नौदलाचा इतिहास आठ हजार वर्षांपेक्षा जुना आहे. वेदांमध्येही याचा उल्लेख आहे. जगातील पहिले ज्वारीय गोदी 2300 ईसापूर्व हडप्पा संस्कृतीत बांधले गेले. हे लोथलच्या परिसरात असल्याचे मानले जाते, जे सध्या गुजरातच्या किनारपट्टीवर मंगरोळ बंदराजवळ आहे.
Indian Navy Flag: History in Marathi
भारतीय नौदलाने आज देशाच्या पहिल्या विमानवाहू युद्धनौका “INS Vikrant” च्या लाँचिंगच्या वेळी नवीन चिन्हावर स्विच केले. रचनेतील एक घटक मराठा राज्याचे संस्थापक ‘छत्रपती शिवाजी महाराज’ यांचा सन्मान करतो, ज्यांच्याकडे नौदलाचा ताफा होता.
भारतीय नौदलाच्या नवीन चिन्हावरील पाच नवीनतम तथ्ये येथे आहेत ( Indian Navy’s new insignia facts)
नवीन चिन्हावर वरच्या कॅन्टोनवर राष्ट्रध्वज आहे. राष्ट्रीय चिन्हासह निळा अष्टकोनी आकार एका अँकरच्या वर बसलेला आहे, जो नौदलाच्या बोधवाक्य असलेल्या ढालीवर उभा आहे.
“जुळ्या सोनेरी किनारी असलेला अष्टकोनी आकार महान भारतीय सम्राट, छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या शिक्कामधून प्रेरणा घेतो, ज्यांच्या दूरदर्शी सागरी दृष्टीकोनाने एक विश्वासार्ह नौदल ताफा स्थापित केला,” असे नौदलाने नवीन चिन्ह दाखविणाऱ्या व्हिडिओमध्ये म्हटले आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या ताफ्यात “60 लढाऊ जहाजे आणि अंदाजे 5,000 सैनिकांचा समावेश होता. शिवाजी महाराजांच्या काळात वाढणारी मराठा नौदल शक्ती बाह्य आक्रमणापासून किनारपट्टी सुरक्षित करणारी पहिली होती,” असे नौदलाने व्हिडिओमध्ये म्हटले आहे.
नौदलाने सांगितले की, निळा अष्टकोनी आकार भारतीय नौदलाच्या बहुदिशात्मक पोहोच आणि बहुआयामी ऑपरेशनल क्षमतेचे प्रतीक असलेल्या आठ दिशांचे प्रतिनिधित्व करतो. अँकर चिन्ह “स्थिरता” दर्शवते, नौदलाने सांगितले.
“आजपर्यंत भारतीय नौदलाच्या ध्वजांवर गुलामगिरीचे चिन्ह होते, ज्याची जागा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या प्रेरणेने नवीन ध्वजाने घेतली आहे,” पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी INS Vikrant सुरू करण्यापूर्वी सांगितले. जुन्या चिन्हावर लाल सेंट जॉर्ज क्रॉस होता, जो भारताच्या औपनिवेशिक भूतकाळाशी जोडलेला होता.
हे पण वाचा…
- प्रजासत्ताक दिनी भारतीय ध्वज कोण फडकवतो?
- भारतीय ध्वजाची मराठीत माहिती
- भारतीय सशस्त्र दल ध्वज दिनाची माहिती
