जागतिक हिंदी दिवस | Hindi Diwas 14 September

जागतिक हिंदी दिवस (Hindi Diwas 14 September): आपला भारत देश संस्कृती आणि विविधतेने भरलेला आहे. आपल्या भारतामध्ये “29 राज्य आणि 7 केंद्रशासित प्रदेश आहेत.” आपल्या भारतामध्ये 44 भाषा बोलली जातात. त्यामध्ये “हिंदी ही आपल्या भारताची राष्ट्रभाषा आहे.” जेव्हा भारताला ब्रिटिशांकडून स्वातंत्र्य मिळाले तेव्हा भारतीय संसदेमध्ये हिंदी भाषेला राष्ट्रभाषा म्हणून दर्जा देण्यात यावा अशी विनंती केली गेली होती. त्यानंतर 14 सप्टेंबर 1949 रोजी हिंदी या भाषेला भारतीय राष्ट्रभाषेचा दर्जा देण्यात आला.

आज हिंदी भाषा आहे जगामध्ये 4 थ्या क्रमांकाची भाषा आहे, जी सर्वात जास्त बोलली जाते. पहिल्या नंबरवर चिनी भाषा म्हणजेच (Mandarin) बोलली जाते. त्यानंतर दुसऱ्या नंबर वर स्पॅनिश ही भाषा आहे. त्यानंतर इंग्लिश जगामध्ये तिसऱ्या क्रमांकाची भाषा इंग्लिश आहे.

जागतिक हिंदी दिवस (Hindi Diwas 14 September)

हिंदी ही जगातील प्रमुख भाषांपैकी एक आहे. जगातील प्राचीन, समृद्ध आणि सोपी भाषा असण्याबरोबरच हिंदी ही आपली ‘राष्ट्रीय भाषा’ आहे. ती आपल्याला जगभर आदरही देते. भारतात दरवर्षी 14 सप्टेंबर रोजी हिंदी दिवस साजरा केला जातो.

भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर 14 सप्टेंबर 1949 रोजी संविधान सभेने एकमताने निर्णय घेतला की हिंदी भाषा ही भारताची अधिकृत भाषा असेल. राष्ट्रभाषा प्रचार समिती, वर्धा यांच्या विनंतीनुसार, या महत्त्वाच्या निर्णयाचे महत्त्व दर्शविण्यासाठी आणि प्रत्येक प्रदेशात हिंदीचा प्रसार करण्यासाठी, 14 सप्टेंबर 1953 पासून दरवर्षी संपूर्ण भारतात ‘हिंदी दिवस’ म्हणून साजरा केला जात होता.

हिंदी हिंदुस्थानची भाषा आहे. राष्ट्रभाषा ही कोणत्याही देशाची ओळख आणि अभिमान असते. हिंदी हिंदुस्थानला बांधून ठेवते. त्याबद्दल आपले प्रेम आणि आदर दाखवणे हे आपले राष्ट्रीय कर्तव्य आहे. या कर्तव्यासाठी, आम्ही 14 सप्टेंबरचा दिवस ‘हिंदी दिवस’ म्हणून साजरा करतो. काश्मीरपासून कन्याकुमारीपर्यंत, साक्षरांपासून निरक्षरांपर्यंत प्रत्येक वर्गातील लोकांना हिंदी भाषा सहज समजते. ही या भाषेची ओळख देखील आहे की ती बोलण्यात आणि समजण्यात कोणालाही अडचण येत नाही.

बदलत्या युगाबरोबर इंग्रजीने भारताच्या मातीवर आपले पाय रोवले आहेत. ज्यामुळे आज आपल्याला आपली राष्ट्रीय भाषा एका दिवसाच्या नावाने साजरी करावी लागेल. पूर्वी जिथे इंग्रजीचे माध्यम शाळांमध्ये फारसे नव्हते, आज त्यांची मागणी वाढल्याने देशातील मोठ्या शाळांमध्ये शिकणारी मुले हिंदीत मागे पडत आहेत. एवढेच नाही तर त्यांना हिंदी व्यवस्थित कसे लिहावे आणि कसे बोलावे हे देखील माहित नाही. भारतात राहताना हिंदीला महत्त्व न देणे ही सुद्धा आपली मोठी चूक आहे.

हिंदी जाणून घेणे आणि बोलणे बाजारात अशिक्षित किंवा भ्याड किंवा फालतू दृष्टीकोनातून पाहिले जाते, ते अजिबात योग्य नाही. आम्हाला स्वातंत्र्य मिळाले, पण आम्हाला स्वभाषा मिळू शकली नाही, त्याशिवाय स्वातंत्र्य अजूनही अपूर्ण आहे. म्हणून, देशातील प्रत्येक नागरिकाच्या सन्मानासाठी, प्रत्येक भारतीयाने प्रत्येक ठिकाणी, प्रत्येक स्तरावर आणि प्रत्येक वेळी आपली भाषा वापरणे सुरू ठेवणे आवश्यक आहे. आज प्रत्येक पालकांनी आपल्या मुलांना परदेशी भाषा शिकवण्याकडे जितके लक्ष दिले जाते त्यापेक्षा हिंदीकडे अधिक लक्ष दिले पाहिजे.

हिंदीने आपल्याला जगात नवी ओळख दिली आहे. भारतात दरवर्षी 14 सप्टेंबर रोजी हिंदी दिवस साजरा केला जातो. हिंदी ही जगातील प्रमुख भाषांपैकी एक आहे. जगातील प्राचीन, समृद्ध आणि सोपी भाषा असण्याबरोबरच हिंदी ही आपली ‘राष्ट्रीय भाषा’ आहे. ती आपल्याला जगभर आदरही देते. ही आपल्या सन्मानाची, स्वाभिमानाची आणि अभिमानाची भाषा आहे. हिंदी भाषा ही जगातील 4 क्रमाकांची सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा आहे.

हिंदी भाषेला मान्यता (14 सप्टेंबर 1949)

भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर 14 सप्टेंबर 1949 रोजी संविधान सभेने एकमताने निर्णय घेतला की हिंदी भाषा ही भारताची अधिकृत भाषा असेल. राष्ट्रभाषा प्रचार समिती, वर्धा यांच्या विनंतीवरून, प्रत्येक वर्षी 14 सप्टेंबर हा राष्ट्रभाषा प्रचार समिती, वर्धा यांच्या विनंतीवर 1953 पासून ‘हिंदी दिवस’ म्हणून साजरा केला जाईल, जेणेकरून या महत्त्वपूर्ण निर्णयाचे महत्त्व स्पष्ट होईल आणि प्रत्येक प्रदेशात हिंदीचा प्रसार होईल.

हिंदी महत्त्व हळूहळू हिंदिभाषेचा प्रसार वाढत आहे आणि ही भाषा राष्ट्रभाषा म्हणून बाहेर काढली. आता आपली राष्ट्रीय भाषा देखील आंतरराष्ट्रीय स्तरावर खूप आवडली आहे. याचे एक कारण म्हणजे आपली भाषा आपल्या देशाच्या संस्कृतीचे आणि संस्कारांचे प्रतिबिंब आहे. आज जगाच्या कानाकोपऱ्यातून विद्यार्थी आपली भाषा आणि संस्कृती जाणून घेण्यासाठी आपल्या देशाकडे वळत आहेत. एका हिंदुस्थानीला किमान त्याची स्वतःची भाषा अर्थात हिंदी माहित असणे आवश्यक आहे, त्याच वेळी आपल्याला हिंदीचा आदर करायला शिकले पाहिजे.

ते कधी आणि का साजरे केले जाते – हिंदी दिन भारतात दरवर्षी ’14 सप्टेंबर ‘रोजी साजरा केला जातो . हिंदी हिंदुस्थानची भाषा आहे. राष्ट्रभाषा ही कोणत्याही देशाची ओळख आणि अभिमान असते. हिंदी भारताला बांधून ठेवते. त्याबद्दल आपले प्रेम आणि आदर दाखवणे हे आपले राष्ट्रीय कर्तव्य आहे. या कर्तव्यासाठी, आम्ही 14 सप्टेंबरचा दिवस ‘हिंदी दिवस’ म्हणून साजरा करतो.

काश्मीरपासून कन्याकुमारीपर्यंत, साक्षरांपासून निरक्षरांपर्यंत प्रत्येक वर्गातील लोकांना हिंदी भाषा सहज समजते. ही या भाषेची ओळख देखील आहे की ती बोलण्यात आणि समजण्यात कोणालाही अडचण येत नाही. पूर्वीच्या काळी इंग्रजीचा फारसा वापर केला जात नव्हता, तेव्हा या भाषेचा भारतीय किंवा भारताबाहेर राहणाऱ्या प्रत्येक वर्गाने आदर केला होता. पण बदलत्या युगाबरोबर इंग्रजीने भारताच्या मातीवर आपले पाय रोवले आहेत.

ज्यामुळे आज आपल्याला आपली राष्ट्रीय भाषा एका दिवसाच्या नावाने साजरी करावी लागेल. पूर्वी जिथे इंग्रजीचे माध्यम शाळांमध्ये फारसे नव्हते, आज त्यांची मागणी वाढल्यामुळे देशातील मोठ्या शाळांमध्ये शिकणारी मुले हिंदीमध्ये मागे पडत आहेत. एवढेच नाही तर त्यांना हिंदी व्यवस्थित कसे लिहावे आणि कसे बोलावे हे देखील माहित नाही. भारतात राहताना हिंदीला महत्त्व न देणे ही सुद्धा आपली मोठी चूक आहे.

इंग्रजी भाषेचा प्रभाव

आजकाल इंग्रजी बाजारामुळे जगात हिंदी जाणणारे आणि बोलणारे लोक निरक्षर किंवा भ्याड म्हणून पाहिले जातात किंवा असे म्हणता येईल की जे लोक हिंदी बोलतात त्यांच्याकडे लोकांनी कमी लेखले आहे. हे अजिबात बरोबर नाही.

आपण आपल्याच देशात इंग्रजीचे गुलाम झालो आहोत आणि आपल्या हिंदी भाषेला तो आदर देण्यास आम्ही सक्षम नाही, जे प्रत्येक देशवासियांच्या दृष्टीने भारताच्या आणि देशाच्या भाषेच्या दृष्टीने असले पाहिजे. जेव्हा आपण किंवा आपण अभिमानाने मोठ्या मातृभाषेचा वापर मोठ्या हॉटेल किंवा बिझनेस क्लासच्या लोकांमध्ये उभा राहून करत असतो, तेव्हा त्यांच्या मनात तुमची प्रतिमा भ्याड बनते. घरी मुलाने पाहुण्यांना इंग्रजीत कविता पाठ केल्यास पालकांना अभिमान वाटू लागतो. या कारणांमुळे लोक हिंदी बोलायला घाबरतात.

हिंदी भाषेचा इतिहास (Hindi Language History in Marathi)

मध्ययुगीन काळामध्ये भारत विश्व गुरु म्हणून ओळखला जात असे; भारतामध्ये शिकण्यासाठी विदेशातून विद्यार्थी आणि व्यापारी येत असे. आपल्या भारतातील दोन विद्यापीठे खूप प्रसिद्ध होती त्यामध्ये ‘नालंदा’ आणि ‘तक्षशिला’ यांचे नाव तुम्ही आधुनिक भारताच्या इतिहासामध्ये ऐकले असेल. या प्रसिद्ध विद्यापीठांमध्ये भारताचे महान अर्थशास्त्रज्ञ “आचार्य चाणक्य” यांचा उल्लेख तुम्ही नेहमी इतिहासामध्ये ऐकले असेल.

भारतामध्ये पुन्हा विश्वगुरू बनण्याची खूप मोठी ताकद आहे आता युट्युब सारख्या सोशल मीडियाच्या माध्यमातून विदेशी लोक हिंदी शिकण्याचा प्रयत्न करीत आहेत; कारण की त्यांना आपल्या भारतीय लोकांनी विषयी जाणून घ्यायची खूप इच्छा असते. त्यामुळे तुम्ही युट्युब सारख्या सोशल मीडिया माध्यमावर नेहमी विदेशी लोक हिंदी बोलताना आणि भारतीय आहार खाताना पाहिले असतील यामध्ये एक उदाहरण म्हणजे @JabyKoay आणि @mayojapan या सारख्या युट्युबर यांचा समावेश आहे. ही लोक आपल्या भारतीय संस्कृतीचा विस्तार आपल्या देशांमध्ये करताना दिसत आहे जसे कि मायो जपान ही एक जापनीज युट्युबर आहे. या मुलीचे हिंदी इतकी सुंदर आहे की, तिच्यामुळे खूप सारे जापनीज लोक आता हिंदी शिकण्याकडे जास्त कल देतात.

निष्कर्ष- आज प्रत्येक पालक आपल्या मुलांना चांगल्या शिक्षणासाठी चांगल्या शाळेत प्रवेश देतो. या शाळांमध्ये परदेशी भाषांकडे जास्त लक्ष दिले जाते, पण हिंदीकडे विशेष लक्ष दिले जात नाही. लोकांना असे वाटते की यात रोजगाराच्या विशेष संधी नाहीत. हिंदी दिवस साजरा करणे म्हणजे हरवलेली हिंदी वाचवण्याचा प्रयत्न. जर एखादी व्यक्ती हिंदी व्यतिरिक्त इतर भाषेत पारंगत असेल, तर त्याला जगात उंच चढण्याची उंची दिसू लागते, मग ती कोणतीही विदेशी भाषा असो, फ्रेंच किंवा जर्मन किंवा इतर आणि हे अजिबात बरोबर नाही.

FAQ

Q: हिंदी भाषा दिवस कधी साजरा केला जातो?
Ans: दरवर्षी 14 सप्टेंबर.

Q: हिंदी भाषेला मान्यता कधी देण्यात आली?
Ans: 14 सप्टेंबर 1949

Q: हिंदी भाषा दिवस का साजरा केला जातो?
Ans: हिंदी भाषे विषयी जनजागृती वाढवण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

Q: हिंदी भाषेचे महत्व काय आहे?
Ans: जगामध्ये बोलली जाणारी ही चौथ्या क्रमांकाची भाषा आहे.

Q: राष्ट्रीय हिंदी भाषा 2020 थीम?
Ans: N/A

Q: राष्ट्रीय हिंदी भाषा 2021 थीम?
Ans: N/A

• आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिवस

Final Word:-
जागतिक हिंदी दिवस (Hindi Diwas 14 September) हा आर्टिकल तुम्हाला कसा वाटला आम्हाला कमेंट करून नक्की सांगा आवडल्यास आपल्या फ्रेंड आणि फॅमिली मध्ये शेअर करायला विसरू नका.

जागतिक हिंदी दिवस (Hindi Diwas 14 September)