जागतिक ओझोन दिवस | World Ozone Day Information In Marathi

जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day Information In Marathi): आजच्या आर्टिकल मध्ये आपण “जागतिक ओझोन दिवस” का साजरा केला जातो. याबद्दल माहिती जाणून घेणार आहोत “दरवर्षी 16 सप्टेंबर हा दिवस जागतिक ओझोन दिवस म्हणून साजरा केला जातो.” हा दिवस का साजरा केला जातो आणि या दिवसाचे काय महत्त्व आहे याविषयी आपण डिटेल्स मध्ये माहिती जाणून घेणार आहोत.

जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day Information In Marathi)

जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day Information In Marathi): सध्या 2021 मध्ये पृथ्वीचे वातावरण खूप तप्त होत चाललेले आहे. याचे कारण म्हणजे वाढते ग्लोबल वॉर्मिंग आणि बदलते हवामान यासारख्या गोष्टींचा आपल्या पर्यावरणावर खूप मोठा परिणाम होत आहे; आणि याचा परिणाम थेट आपल्या पृथ्वीच्या वातावरणातील ओझोन या थरावर होत आहे. शास्त्रज्ञांचे म्हणणे असे आहे की, पृथ्वीच्या वातावरणामध्ये असलेल्या ओझोन थराला छिद्र पडत आहे; त्यामुळे सूर्याची हानीकारक किरणे थेट आपल्या पृथ्वीवर पडत आहे. त्यामुळे पृथ्वीचे वातावरण तप्त होत आहे. ज्यामुळे प्रत्येक देशामध्ये पूर सारख्या समस्या निर्माण होत आहे. त्यासोबतच अंटार्टिका वर असणारा बर्फ सुद्धा मोठ्या प्रमाणात वितळत आहे त्यामुळे काही शहरे पाण्याखाली जाण्याच्या मार्गावर आहे. या सर्व गोष्टींचे गांभीर्य लक्षात घेऊन दरवर्षी 16 सप्टेंबर हा दिवस “जागतिक ओझोन दिवस” म्हणून साजरा करण्यात येतो सर्वात प्रथम हा दिवस वर्ष 1994 मध्ये साजरा करण्यात आला होता.

ओझोन म्हणजे काय? (What is The Ozone in Marathi)

आपल्या पृथ्वीवर अनेक वायू मंडळाचे थर बनलेले आहे. त्यामध्ये एक ओझोन थर आहे. हा ओझोन थर सूर्यापासून निघालेल्या हानीकारक सूर्यकिरणांना आपल्या पृथ्वीवर येण्यापासून संरक्षण करते. कारण की सूर्यापासून निघालेले सूर्यकिरण हे डायरेक्ट आपल्या शरीरावर पडल्यास आपल्याला त्वचेचा कर्करोग होण्याचा धोका असतो; हा ओझोन थर सूर्यापासून निघालेले हानीकारक थर आपल्या वायु मंडळांमध्ये विलग करतो किंवा सूर्याच्या किरणांचा प्रभाव कमी करतो त्यामुळे पृथ्वीवर जीवसृष्टी निर्माण होण्यास मदत मिळते. एकाप्रकारे असे म्हणता येईल की ओझोन थरामुळे आपल्या पृथ्वीवर जीवसृष्टी निर्माण झालेली आहे.

जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day in Marathi)

ओझोन थराला सामान्यतः वापरल्या जाणाऱ्या असंख्य रसायनांचे प्रमाण अत्यंत हानिकारक असल्याचे आढळून आले आहे. हॅलोकार्बन हे रसायने आहेत ज्यात एक किंवा अधिक कार्बन अणू एक किंवा अधिक हॅलोजन अणूंशी (फ्लोरीन, क्लोरीन, ब्रोमिन किंवा आयोडीन) जोडलेले असतात. ब्रोमाइन असलेल्या हॅलोकार्बनमध्ये सामान्यतः क्लोरीन असलेल्यांपेक्षा जास्त ओझोन-कमी करण्याची क्षमता (ओडीपी) असते. मानवनिर्मित रसायने ज्याने ओझोन कमी करण्यासाठी क्लोरीन आणि ब्रोमाइन पुरवले ते मिथाइल ब्रोमाइड, मिथाइल क्लोरोफॉर्म, कार्बन टेट्राक्लोराइड आणि हॅलोन, क्लोरोफ्लोरोकार्बन (सीएफसी) आणि हायड्रोक्लोरोफ्लोरोकार्बन (एचसीएफसी) म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या रसायनांची कुटुंबे आहेत.

1994 मध्ये, संयुक्त राष्ट्र महासभेने 16 सप्टेंबरला ओझोन लेयरच्या संरक्षणासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवस घोषित केला, स्वाक्षरीची तारीख 1987 मध्ये, ओझोन लेयर डिप्लेट करणाऱ्या पदार्थांवरील मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल (संकल्प 49/114).

2020 साठी थीम – जीवनासाठी ओझोन: ओझोन थर संरक्षणाची 35 वर्षे

2021 वर्षी, आम्ही व्हिएन्ना अधिवेशनाची 35 वर्षे आणि जागतिक ओझोन थर संरक्षणाची 35 वर्षे साजरी करतो. पृथ्वीवरील जीवन सूर्यप्रकाशाशिवाय शक्य नाही. परंतु सूर्यापासून निर्माण होणारी ऊर्जा ओझोन थरासाठी नसल्यास पृथ्वीवरील जीवनाला भरभराटीसाठी खूप जास्त असेल. हा स्ट्रॅटोस्फेरिक थर पृथ्वीला सूर्याच्या बहुतेक हानिकारक अतिनील किरणेपासून वाचवतो. सूर्यप्रकाशामुळे जीवन शक्य होते, परंतु ओझोनचा थर जीवन जीवन कमी करत आहे. म्हणून, जेव्हा 1970 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात काम करणाऱ्या शास्त्रज्ञांनी शोधले की मानवता या संरक्षणात्मक ढालमध्ये एक छिद्र निर्माण करत आहे, तेव्हा त्यांनी अलार्म वाढवला. रेफ्रिजरेटर आणि एअर कंडिशनर सारख्या एरोसॉल्स आणि कूलिंगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या ओझोन-डिप्लेटिंग गॅसेस (ओडीएस) मुळे होणारे छिद्र त्वचेच्या कर्करोगाचे आणि मोतीबिंदूचे प्रमाण वाढवण्याची आणि झाडे, पिके आणि इकोसिस्टमचे नुकसान होण्याची धमकी देत ​​होते.

जागतिक प्रतिसाद निर्णायक होता

1985 मध्ये, जगातील सरकारांनी ओझोन लेयरच्या संरक्षणासाठी व्हिएन्ना अधिवेशन स्वीकारले . कॉन्व्हेन्शनच्या मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलअंतर्गत , सरकार, शास्त्रज्ञ आणि उद्योग यांनी एकत्रितपणे सर्व ओझोन-कमी करणारे पदार्थ 99% कापून काढले. मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचे आभार, ओझोन थर बरे होत आहे आणि शतकाच्या मध्यापर्यंत 1980 पूर्वीच्या मूल्यांवर परत येण्याची अपेक्षा आहे. प्रोटोकॉलच्या समर्थनार्थ, 2019 मध्ये अंमलात आलेली किगाली दुरुस्ती, हायड्रोफ्लोरोकार्बन (एचएफसी), शक्तिशाली हवामान वार्मिंग क्षमता आणि पर्यावरणाला हानिकारक असलेल्या ग्रीनहाऊस वायू कमी करण्याच्या दिशेने काम करेल.

16 सप्टेंबर रोजी आयोजित जागतिक ओझोन दिन, ही कामगिरी साजरा करतो. हे दर्शवते की सामूहिक निर्णय आणि कृती, विज्ञानाच्या मार्गदर्शनाखाली, प्रमुख जागतिक संकटांचे निराकरण करण्याचा एकमेव मार्ग आहे. कोविड -19 महामारीच्या या वर्षात ज्याने अशा सामाजिक आणि आर्थिक अडचणी आणल्या आहेत, ओझोन करारांचा सामंजस्याने आणि सामूहिक हितासाठी एकत्र काम करण्याचा संदेश नेहमीपेक्षा अधिक महत्वाचा आहे. दिवसाचे घोषवाक्य, “जीवनासाठी ओझोन”, आपल्याला आठवण करून देते की केवळ पृथ्वीवरील जीवनासाठी ओझोन महत्त्वपूर्ण नाही, तर भविष्यातील पिढ्यांसाठी आपण ओझोनच्या थराचे रक्षण केले पाहिजे.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल (Montreal Protocol)

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे वैज्ञानिक ज्ञान आणि तांत्रिक माहितीच्या विकासाच्या आधारावर त्यांच्या निर्मूलनाचे अंतिम उद्दिष्ट ठेवून एकूण जागतिक उत्पादन आणि ते कमी करणाऱ्या पदार्थांच्या वापरावर उपाययोजना करून ओझोन थरचे संरक्षण करणे.

माँट्रियल प्रोटोकॉल ओझोन-कमी करणारी प्रमुख पदार्थ अनेक गट सुमारे रचना आहे. रसायनांचे गट रासायनिक कुटुंबानुसार वर्गीकृत केले जातात आणि मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल मजकुराच्या संलग्नकांमध्ये सूचीबद्ध आहेत.

माँट्रियल प्रोटोकॉल अनेक श्रेणींमध्ये सुमारे 100 रसायने नियंत्रण आवश्यक आहे. प्रत्येक गटासाठी किंवा रसायनांच्या अनुलग्नकासाठी, कराराने त्या पदार्थांचे उत्पादन आणि उपभोग टप्प्याटप्प्याने करण्याचे वेळापत्रक ठरवले आहे, शेवटी ते पूर्णपणे नष्ट करण्याच्या उद्देशाने.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलने ठरवलेले वेळापत्रक ओझोन कमी करणाऱ्या पदार्थांच्या वापरावर लागू होते. उपभोग हे उत्पादन आणि आयात केलेल्या प्रमाणात, कोणत्याही वर्षात निर्यात केलेल्या प्रमाणात कमी म्हणून परिभाषित केले जाते. सत्यापित विनाशासाठी वजावट देखील आहे. टक्केवारी कपात पदार्थासाठी नियुक्त बेस-लाइन वर्षाशी संबंधित आहे. प्रोटोकॉल फेज-आउट तारखांच्या पलीकडे विद्यमान किंवा पुनर्वापर नियंत्रित पदार्थ वापरण्यास मनाई करत नाही. आवश्यक वापरासाठी काही अपवाद आहेत जेथे कोणताही स्वीकार्य पर्याय सापडला नाही, उदाहरणार्थ, दमा आणि इतर श्वसन समस्या किंवा पाणबुडी आणि विमानांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या हॅलोन फायर-सप्रेशन सिस्टीममध्ये सामान्यतः वापरले जाणारे मीटर डोस इनहेलर्स (एमडीआय) मध्ये.

सार्वत्रिक मान्यता

16 सप्टेंबर 2009 रोजी, व्हिएन्ना कन्व्हेन्शन आणि मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल संयुक्त राष्ट्रांच्या इतिहासातील सार्वत्रिक मान्यता मिळवणारे पहिले करार बनले.

किगाली दुरुस्ती

15 ऑक्टोबर 2016 रोजी किगाली, रवांडा येथे फेज-डाउन हायड्रोफ्लोरोकार्बन्स (एचएफसी) करण्यासाठी पक्षांच्या 28 व्या बैठकीत ओझोन लेयर डिप्लेट करणाऱ्या पदार्थांवरील मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचे पक्ष सहमत झाले.

ओझोन होल आणि विज्ञान (Ozone Hole & Science)

ओझोन हा ऑक्सिजनचा एक विशेष प्रकार आहे जो रासायनिक सूत्र O 3 आहे. आपण श्वास घेतो तो ऑक्सिजन आणि पृथ्वीवरील जीवनासाठी ते अत्यंत आवश्यक आहे O 2.

ओझोन आपल्या वातावरणाचा एक अतिशय छोटा भाग आहे, परंतु तरीही त्याची उपस्थिती मानवी कल्याणासाठी महत्वाची आहे. पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 10 ते 40 किमीच्या दरम्यान बहुतेक ओझोन वातावरणात उंच राहतात. या भागाला समतापमंडल म्हणतात आणि त्यात वातावरणातील सर्व ओझोनपैकी 90% भाग असतो.

आपण वातावरणीय ओझोनची काळजी का करतो?

समताप मंडळात ओझोन सूर्याच्या काही जैविक दृष्ट्या हानिकारक अतिनील किरणे शोषून घेतो. या फायदेशीर भूमिकेमुळे, स्ट्रॅटोस्फेरिक ओझोनला “चांगले” ओझोन मानले जाते. याउलट, पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर जादा ओझोन जो प्रदूषकांपासून तयार होतो त्याला “वाईट” ओझोन मानले जाते कारण ते मानव, वनस्पती आणि प्राण्यांसाठी हानिकारक असू शकते. पृष्ठभागाच्या जवळ आणि खालच्या वातावरणात नैसर्गिकरित्या उद्भवणारे ओझोन देखील फायदेशीर आहेत कारण ओझोन वातावरणातील प्रदूषक काढून टाकण्यास मदत करतो.

मे 1955 मध्ये ब्रिटीश अंटार्क्टिक सर्वेक्षण लेखाच्या निष्कर्षांच्या प्रकाशनानंतर, अंटार्क्टिकावर ओझोन कमी झाल्याच्या घटनेला “ओझोन होल” असे संबोधले गेले, हा शब्द प्रथम नोबेल पारितोषिक विजेता शेरवुड रोलँडला दिला गेला. ओझोन होलची उपग्रह प्रतिमा या पर्यावरणीय धोक्याचे जागतिक प्रतीक बनली आहे ज्यामुळे मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलसाठी सार्वजनिक समर्थन एकत्रित करण्यात मदत झाली आहे.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलअंतर्गत धोरणनिर्मितीची माहिती देण्यासाठी वातावरणातील शास्त्रज्ञ आणि पर्यावरण संशोधकांचे कार्य सर्वोच्च भूमिका बजावत आहे. ओझोन क्षीण होण्याविषयी प्रतिमा आणि वैज्ञानिक बुलेटिन ही लोकांसाठी केलेली प्रगती आणि पुढील आव्हानांबद्दल उपयुक्त संवाद साधने आहेत.

आपण काय करू शकता

• जास्त सूर्यप्रकाश टाळून ओझोन थर कमी होण्यापासून स्वतःचे रक्षण करा.
• ओझोन थर प्रभाव कमी करण्यासाठी आपल्या उपकरणांची काळजी घ्या.

जागतिक ओझोन दिवस मराठी निबंध १०० ओळी

FAQ

Q: जागतिक ओझोन दिवस 2021 थीम?
Ans:

Q: जागतिक ओझोन दिवस कधी साजरा करण्यात येतो?
Ans: दर वर्षी 16 सप्टेंबर

Q: ओझोन थर काय आहे?
Ans: पृथ्वीवर असलेला वातावरणाचा एक थर.

Q: ‘ओझोन डे’ का साजरा केला जातो?
Ans: ओझोन थराचे होत असलेले नुकसान कमी करण्यासाठी ‘ओझोन डे‘ साजरा केला जातो.

Q: ओझोन थर नष्ट होण्याचे कारण?
Ans: पृथ्वीचे वाढते तापमान आणि ग्लोबल वॉर्मिंग.

Final Word:-
जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day Information In Marathi) हा आर्टिकल तुम्हाला कसा वाटला आम्हाला कमेंट करून नक्की सांगा आवडल्यास आपल्या फ्रेंड आणि फॅमिली मध्ये शेअर करायला विसरू नका.

जागतिक ओझोन दिवस (World Ozone Day Information In Marathi)